HUMUS YILI BELİRLEMEK

Soru975: Yıllık kazancını yıl içerisindeki ihtiyaçlarını gidermede harcayacağını bilen kimsenin humus yılı tayin etmesi farz mıdır? Genelde mükellefe, humus yılının başlangıcını tayin etmesi farz mıdır? Gelirinden yıl sonunda hiçbir miktarın artmayacağını bilen bir şahsın yıl başı tayin etmemesinin şer'î açıdan bir sakıncası var mıdır?
Cevap: Humus yılının başlangıcını tayin etmek mükellefe bağlı değildir; bu gerçek bir olgu olup, şahsın kazanca başlamasıyla birlikte başlar. Örneğin, çiftçilerin humus yılı biçin vakti, işçi ve memurların ise gelirlerini almaya başlamalarıyla birlikte başlar. Belli bir günü humus yılının başlangıcı olarak tayin etmek müstakil bir farz olmayıp mükellefin humusunu hesaplamasına bir vesile olduğu için farz olmuştur. Bu yüzden yıllık kazancının tamamını geçimi için harcayan bir şahısa humus yılı belirlemek farz değildir.

Soru976: Humus yılı, işe başlanıldığı ay mı başlar, yoksa maaşın alındığı ay mı?
Cevap: Humus yılı, ister memur olsun ister işçi maaşın alındığı veya alınması mümkün olan gün başlar.

Soru977: Humus vermek için humus yılının başlangıcı nasıl tayin edilebilir?
Cevap: Mükellefin humus yılı belirlemesine gerek yoktur. Kazanç şekline göre humus yılıkendiliğinden belirlenir. Dolayısıyla memur ve işçilerin humus yılları ilk kazançlarını almalarıyla birlikte, tüccarların humus yılı alış verişe başladıkları gün ve çiftçilerin humus yılı ise ilk mahsulü aldıkları gün başlar.

Soru978: Babasıyla birlikte yaşayan bekar bir gencin humus yılı belirlemesi farz mıdır? -Farz ise- humus yılına ne zaman başlamalı ve nasıl hesaplamalıdır?
Cevap: Kazancı az da olsa bekar bir gencin humus yılı belirlemesi ve yıllık gelirini hesaplaması farzdır. Yıl sonuna kadar kazancından elinde bir şeyler kalırsa, onların humusunu vermelidir. İlk kazanç elde ettiği günden itibaren humus yılı başlar.

Soru979: Maaşlarını ev işlerinde ortak harcayan eşlerin birlikte humus yılı belirlemeleri caiz midir?
Cevap: Her ikisinin kendine özgü bir humus yılı vardır ve humus yıllarının sonunda maaş ve gelirlerinden ellerinde kalan miktarın humuslarını vermeleri farzdır.

Soru980: Fıkhî hükümlerde İmam Humeyni'yi taklit eden bir ev hanımıyım. Eşim gelirinin humusunu, humus vaktinde vermektedir. Benim de bazı gelirlerim oluyor, bundan dolayı humus yılı tayin etmem gerekir mi? İlk kazanç elde ettiğim günü humus yılının başlangıcı sayarak sene sonunda ihtiyaçlardan artakalan miktarın humusunu verebilir miyim? Ayrıca yıl ortasında ziyaret ve hediyeler için harcadığım miktara humus lazım gelir mi?
Cevap: İlk kazanç elde ettiğiniz günü humus yılının başlangıcı olarak saymanız farzdır. Humus yılında gelirlerinizden adı geçen masraflar gibi şahsî masraflarda kullandığınız miktarda humus yoktur. Yıllık geçiminizden fazla kalan kazancınızın humusunu vermeniz farzdır.

Soru981: Humus, hicri şemsî yılına göre mi hesaplanır, yoksa hicri kamerî yılına göre mi?
Cevap: Mükellef bu konuda serbesttir.

Soru982: Humus yılının başlangıcının 11. ay olduğunu söyleyen bir kimse bu tarihi unutarak 12. ayda humusu verilmemiş parayla halı, saat vb. ev eşyası satın almıştır. Buna göre, bu eşyaların şer'î hükmü nedir? Şu anda humus yılının başlangıcını 11. aydan 9. aya almak istiyor -ayrıca geçen yılı ile bu yıldan da taksitle ödemekte olduğu 83000 tümen humus olarak borcu vardır-?
Cevap: Yılın geçen bölümünün humusunu hesaplamadan humus yılının başlangıcını ileriye veya geriye almak caiz değildir. Ayrıca, bu iş humusun verilmesi gereken şahısların zararına da yol açmamalıdır. Ama, humusu verilmemiş parayla alınmış olan mallarla ilgili muamelenin humusunu vermek farzdır.

Soru983: İnsan, malının humusunu kendisi hesaplayıp farz olan humusunu vekillerinizden birine verebilir mi?
Cevap: Sakıncası yoktur.